Dit studieboek bevat altijd de nieuwste wetenschappelijke inzichten

Een studieboek blijft altijd hetzelfde. Terwijl de wetenschap zich constant ontwikkelt. Hoe kunnen academici hun studenten dan de recentste wetenschappelijke inzichten meegeven? Milieutoxicologen hebben het antwoord.   

Milieutoxicologen bestuderen de invloed van chemische stoffen op mens en natuur. Hun wetenschappelijk onderzoek op het gebied van environmental toxicology levert zo snel nieuwe inzichten op dat een gedrukt boek het tempo niet kan bijhouden.

Inkt verandert in pixels

Op Wikiwijs.nl staat een studieboek over environmental toxicology. Vrij toegankelijk voor iedereen. Hoe is dit elektronische boek daar terechtgekomen? We vroegen het aan Sylvia Moes. Zij is innovatiemanager onderwijs bij de Universiteitsbibliotheek (UB) van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU).

“Docenten milieutoxicologie merkten dat gedrukte studieboeken steeds verder achter de feiten aanliepen. Ze hadden een probleem: het werd lastiger om te doceren in lijn met de actuele stand van de wetenschap”, vertelt Sylvia.

Toen ontstond een idee.

Een idee om online een open tekstboek over environmental toxicology te publiceren. Hoe? Door allereerst een projectvoorstel in te dienen voor de stimuleringsregeling Open en online, gecoördineerd door SURF (Ministerie van OCW). Het plan werd vanuit de VU gecoördineerd en zo ontstond een samenwerkingsverband met 5 verschillende Nederlandse universiteiten (UvA, WUR, UL, UU en OU).

“Het project werd gehonoreerd door de minister van OCW”, zegt Sylvia. “Vervolgens heeft de projectleider (professor Cees van Gestel van de VU, red.) dit op Europees niveau onder de aandacht gebracht bij The Society of Environmental Toxicology and Chemistry (SETAC).

De bij de SETAC aangesloten toxicologen omarmden het concept, en hebben sindsdien actief bijgedragen aan het studieboek. Ze schreven bijvoorbeeld hoofdstukken of verbeterden de kwaliteit van de inhoud met de evaluatiemethode die men peer-review noemt in het wetenschappelijke circuit.

Uiteindelijk is het boek in eigen beheer uitgegeven en online gepubliceerd. Daarom kunnen de initiatiefnemers de inhoud elk moment aanpassen. Wachten op een nieuwe druk? Dat is niet meer nodig.

Sylvia is vanaf het begin betrokken geweest bij het project dat uiteindelijk heeft geresulteerd in het online studieboek. Sterker nog, ze heeft meegeschreven aan het voorstel waarmee subsidie van het Ministerie van OCW is binnengehaald. Bovendien heeft ze Wikiwijs als platform geadviseerd.

Sylvia zoekt naar het ideale platform voor publicatie

Hoe kwam Sylvia terecht bij Wikiwijs? “Ik heb allereerst onderzocht welke platformen bestaan. Na mijn zoektocht heb ik 3 platformen geselecteerd en die vervolgens met elkaar vergeleken”, vertelt Sylvia.

Ze omschrijft het ideale platform als volgt:

• Het is gratis. Zowel voor studenten als docenten.
• De auteurs kunnen tegelijkertijd aan het werk in het platform.
• Het heeft een modulaire opzet.
• De inhoud is interactief te maken met bijvoorbeeld video’s, animaties, foto’s en toetsvragen.
• Het hergebruiken van de inhoud is mogelijk. Dus docenten kunnen gemakkelijk gedeelten van het studieboek in hun leeromgeving opnemen.
• Het is gebruiksvriendelijk en intuïtief. Studenten, docenten en auteurs kunnen direct aan de slag, zonder html-kennis.

Sylvia: “Uiteindelijk bleek Wikiwijs het meest geschikt, dus heb ik geadviseerd dat dit platform ons het beste zou kunnen helpen om ons doel te bereiken.”

Wikiwijs was de juiste kandidaat, maar één ding kon beter: de taal. Sylvia vertelt dat ze naar een tweetalig platform zochten. Zowel Nederlands als Engels. Waarom?

“Het studieboek is Engelstalig. Dat is de voertaal van de opleiding environmental toxicology. Alleen, de buttons op Wikiwijs.nl zijn in het Nederlands. Dat staat niet chique. Aan de andere kant, bij Nederlandstalige content waarmee we docenten bedienen, zijn deze buttons juist wél netjes.” Benieuwd hoe dit Nederlandse materiaal eruitziet? Bekijk het lesmateriaal dat is geschreven voor Amsterdam UMC door Ilse van Straaten of het Heelkunde Digiteam.

Lesgeven met een online studieboek

Soms blijft een boek in de kast liggen. En verzamelt de kaft na verloop van tijd een laag stof. Net als de uithoeken van het internet, die bedekt zijn met digitale spinrag. Geldt dat ook voor het studieboek milieutoxicologie?

Integendeel. Het studieboek is volledig geïntegreerd in het onderwijs. Docenten hergebruiken de inhoud door het lesmateriaal vanuit Wikiwijs in leeromgevingen zoals Canvas en Blackboard op te nemen. Daardoor kunnen studenten in hun vertrouwde leeromgeving van de universiteit het lesmateriaal bestuderen.

Het boek is modulair opgebouwd. Dat wil zeggen: elk hoofdstuk heeft een eigen url. Daardoor kan de docent bepaalde hoofdstukken selecteren en alleen die in de leeromgeving plaatsen. Sylvia: “Op de VU hebben we nu bijvoorbeeld een onderdeel van het boek als opdracht in Canvas verwerkt.”

De toekomst: kunstmatige intelligentie in het onderwijs

Het project is succesvol afgerond: de inhoud is vrij toegankelijk, herbruikbaar en volledig geïntegreerd in het onderwijs. Docenten en studenten kunnen erop vertrouwen dat ze werken met lesmateriaal dat op de nieuwste wetenschappelijke inzichten is gebaseerd. En de belangstelling vanuit de SETAC is overweldigend.

Ondertussen heeft Sylvia het pilotproject breed opgeschaald binnen de VU. Het resultaat? 27 open studieboeken op Wikiwijs. Nu is ze bezig met het volgende project.

Sylvia heeft onlangs een nieuwe aanvraag geschreven om opnieuw in aanmerking te komen voor de stimuleringsregeling. Ditmaal voor het gebruik van artificial intelligence en learning analytics in het onderwijs.

“We willen een algoritme combineren met learning analytics, zodat we gepersonaliseerde feedback kunnen geven aan studenten die deelnemen aan grootschalig universitair onderwijs”, vertelt Sylvia.

Nieuwsgierig hoe universitair open lesmateriaal over milieutoxicologie eruitziet? Bekijk het studieboek over environmental toxicology op Wikiwijs.